Het verschil tussen verbazing en verwondering is een oordeel

 

Hoe kan een auditor zien wat iedereen gezien heeft, maar inzien wat nog niemand heeft ingezien? Hoe kan een auditor oprecht willen weten, willen begrijpen en doorgronden, willen uitpluizen, niet tevreden willen zijn met oppervlakkige uitleg of verklaringen, willen zoeken naar innovatieve ideeën die het verschil maken tussen succes of falen? Kortom, hoe kan de auditor zich minder verbazen en meer verwonderen? Dat is wat ik probeer te zeggen.

Het verschil tussen verbazing en verwondering is een oordeel. Je verbaast je over iets dat anders uitpakt dan je had verwacht: ‘Hé, ik dacht dat dit goed georganiseerd was met procedures en werkinstructies!’. Bij verbazing ligt het oordeel direct om de hoek. Verbazing is het gevolg van toetsend onderzoeken. De werkelijkheid wordt gecontroleerd tegen vooraf gestelde auditcriteria of tegen verwachtingen ten aanzien van het verleden of de toekomst (plannen en doelen van de organisatie). Verwondering is het gevolg van waarderend onderzoeken. Bij verwondering spelen verwachtingen vanuit verleden en ten aanzien van de toekomst geen rol. Verwonderen doe je in het moment. Dat is wat jonge kinderen doen. Ze kunnen volledig opgaan in het onderwerp. Hun nieuwsgierigheid wordt geprikkeld door nieuwe ervaringen die ze nog niet kunnen plaatsen. Eindeloos kunnen ze doorgaan met de waaromvraag. Zo ontdekken ze hoe de wereld in elkaar steekt.

Op latere leeftijd neemt het verwonderen af en gaan we normen en regels toepassen. Zo zag ik ooit een film in het Natural History Museum of London, waarin peuters in staat waren om een mes te laten balanceren op hun wijsvinger. Totdat ze hadden geleerd dat het zwaartepunt in het midden ligt. Op dat moment lukte het niet meer. Regels en vooringenomen standpunten belemmeren ons bij het verkrijgen van nieuwe inzichten. Nieuwsgierig zijn is het startpunt van waaruit onderzoeken ontstaat. Deze wijsheid is al eeuwen oud.

Verwondering is het begin van alle wijsheid
Aristoteles (384-322 voor Christus)

Verbazen gaat over je eigen overtuigingen over hoe het hoort, die de baas willen zijn over je omgeving, in control willen zijn. Verbazing gaat over eigen wijsheid, of zelfs eigenwijsheid. Verwonderen gaat over het wonder zien in alles om je heen. Verwondering gaat over het vergaren van nieuwe wijsheden. Verbazen heeft iets van ongelijkwaardigheid, buiten en boven de materie staan. Verwonderen gaat uit van respect en waardering, opgaan in het onderwerp. Verbazen is streven naar het oude en vertrouwde; verbazing zet stil. Verwonderen is nieuwe mogelijkheden proberen te zien. Verwonderen geeft ruimte voor interactie en ontwikkeling. Verbazen is gefocust op jezelf. Verwonderen geeft aandacht aan de wereld om je heen.
Wat kinderen hebben zou je passieve verwondering kunnen noemen. Het enige dat ze hiervoor hoeven te doen is hun zintuigen open zetten. Ze hebben nog geen referentiekader, dus de nieuwsgierigheid komt haast vanzelf. Kinderen vinden het daarom ook heerlijk om naar verhalen te luisteren. Ze gaan erin op en beleven het avontuur van de held. Als auditor luisteren we veel te slecht naar het verhaal dat de auditee te vertellen heeft. Elke audit zou moeten beginnen met de open vraag: Wat is jouw verhaal bij het auditonderwerp? Vergeet nog even je vragenlijstje. Vergeet wat er in de procedures staat, maar luister met aandacht naar het verhaal. Wat maakt de auditee tot een held op zijn vakgebied? Welke monsters komt hij tegen, welke gevaren moet hij trotseren, welke verleidingen moet hij weerstaan om recht op zijn doel af te gaan? Wie en wat hebben hem daarbij geholpen? Wat maakt de auditee tot een held? Klopt het verhaal dat je wordt verteld, of missen er nog details om het avontuur volledig te kunnen meebeleven? Doorvragen gaat vanzelf als je meegaat in de belevingswereld van de auditee. Dan merk je dat je het vragenlijstje niet nodig hebt. Meedenken ontstaat ook haast als vanzelf: “Wat als…?” Zo wordt de audit een startpunt van innovatie.

Verbaast u niet maar verwonder u slechts

Tips voor de verwonderaar:

• Wees open en nieuwsgierig, blijf je verwonderen en onderzoek alles.
• Twijfel aan routine en aannames, er is niet 1 waarheid.
• Stap buiten de vaste kaders, ga buiten de comfort zone.
• Zie kansen en mogelijkheden, speel met ideeën, herformuleer ideeën.
• Wees intrinsiek gemotiveerd: heb een diepe innerlijke behoefte om te begrijpen en te verbeteren.
• Geniet van een groot voorstellingsvermogen, denk in mentale plaatjes, denk scenario’s door, herken patronen, leg onwaarschijnlijke verbindingen.
• Zoek inspirerende omgevingen, waardeer tegenstellingen en verrassingen.
• Pas je aan, integreer meerdere mogelijkheden, sta open voor verandering.
• Creëer overzicht, leg verbindingen, ga om met chaos door moeilijke concepten terug te brengen tot de essentie.
• Wees leergierig: ga continu op zoek naar kennis.
• Analyseer en maar gebruik vooral ook je intuïtie.