Medicijnproeven op weeskinderen en kinderen in instellingen in Noordrijn-Westfalen en Sleeswijk-Holstein
Terwijl in Nederland de aanpassing van de Wet Medisch Wetenschappelijk Onderzoek met Mensen (WMO) wordt behandeld, waarin onderzoek met proefpersonen die de leeftijd van zestien jaar nog niet hebben bereikt of die wilsonbekwaam zijn, komen in Duitsland misstanden met onderzoek met weeskinderen en kinderen in psychiatrische instellingen naar voren. Meer dan 50 geneesmiddelonderzoeken werden in de jaren vijftig tot en met zeventig op kinderen uitgevoerd in de Duitse weeshuizen en psychiatrische inrichtingen. Daarvoor heeft apotheker Sylvia Wagner uit Krefeld in het kader van haar proefschrift bewijs gevonden. De onderzoeken zijn uitgevoerd in Noordrijn Westfalen en Sleeswijk-Holstein in opdracht van geneesmiddelen fabrikanten en de overheid.
Wat Sylvia Wagner in het onderzoek heeft gevonden klinkt ongelooflijk: honderden, zo niet duizenden kinderen en jongeren in verzorgingstehuizen en psychiatrische instellingen moeten tussen 1950 en 1975 onvrijwillig hebben deelgenomen aan geneesmiddelenonderzoek. De apotheker onderzocht systematisch medische tijdschriften uit deze periode. Hierin rapporteren artsen openlijk over de onderzoeken die werden uitgevoerd op de kinderen en de daarin gevonden effecten. “Het lijkt er niet op dat artsen in die tijd het gevoel hadden met iets onrechtmatig bezig te zijn” zegt Sylvia Wagner.
Vaccins en psychotrope geneesmiddelen met gevaarlijke bijwerkingen
Het gaat hierbij om onderzoek met vaccins tegen polio en psychotrope geneesmiddelen en neuroleptica die gewoonlijk bij de behandeling van ernstige psychische stoornissen worden toegediend zoals waanideeën of schizofrenie. “Het is zeer onwaarschijnlijk dat alle kinderen die de geneesmiddelen toegediend kregen aan dergelijke storingen hebben geleden”, zegt Sylvia Wagner. Waarschijnlijk kwam het in de experimenten aan op de sedatieve werking van de medicatie. De minderjarigen moesten worden gekalmeerd.
Waarschijnlijk leden de slachtoffers toentertijd onder het geneesmiddelenonderzoek en doen dat vandaag de dag als volwassenen in gevallen nog steeds. Als dergelijke middelen herhaaldelijk over een lange periode worden toegediend, veroorzaakt dat schade op de lange termijn. Ontwikkelingsstoornissen, hersenbeschadiging en mentaal lijden zijn slechts enkele van de mogelijke effecten. Maar waarschijnlijk weten veel van de slachtoffers niet eens dat ze in hun jeugd als proefpersonen werden misbruikt omdat ze het zich niet kunnen herinneren of ze de medicijnen tegen valse voorwendselen toegediend hebben gekregen. Sylvia Wagner heeft in ieder geval tot op heden geen bewijs van toestemming door de kinderen, hun ouders of wettelijke vertegenwoordigers gevonden.
Ten minste vier tehuizen in Noordrijn-Westfalen
Sylvia Wagner vond onder andere een tijdschriftartikel uit 1972 over een reeks experimenten in de jeugdpsychiatrie Viersen-Süchteln. Hier kregen ongeveer 30 kinderen in de leeftijd tussen de 12 en 13 jaar het neurolepticum “Dipiperon” toegediend, vermoedelijk voor de behandeling van verhoogde agressiviteit als gevolg van hersenbeschadiging. Het geneesmiddel werd ter beschikking gesteld door de farmaceutische fabrikant Janssen – nu gevestigd in Neuss. Het bedrijf voerde volgens het artikel ook de statistische analyse van experimentele gegevens uit. De Duitse omroep WDR heeft bij Janssen geverifieerd of zij op de hoogte zijn van deze experimenten en hoe het bedrijf zich positioneert ten opzichte van geneesmiddelenonderzoek in kindertehuizen. Janssen deelde schriftelijk mee dat zij bij een zoektocht in de archieven van het bedrijf geen informatie konden vinden over de proeven. “We nemen deze kwestie zeer serieus en zullen nader onderzoek plegen om tot een eindoordeel te komen.”
Opdracht door de federale overheid en met steun van het land
In een ander tehuis, waarschijnlijk een weeshuis in Düsseldorf, zijn volgens een wetenschappelijk artikel uit 1954 meer dan 50 tweejarigen behandeld met een pokkenvaccin. Na de behandeling voerden artsen bij een aantal van de kinderen een zeer pijnlijk beenmergonderzoek. Hierin werd vastgesteld dat het beenmerg door het vaccin was beschadigd. De initiatiefnemers van dit experiment waren het Federale Bureau voor de Gezondheid “Materiële Steun” en het ministerie van Arbeid, Sociale Zaken en Wederopbouw van het land Noord-Rijn Westfalen. De WDR heeft het Duitse Ministerie van Volksgezondheid en het Ministerie van Volksgezondheid van Noord-Rijn Westfalen gevraagd of ze onderzoek gaan uitvoeren naar de toenmalige besluitvorming. Een antwoord heeft de WDR nog niet mogen ontvangen.
Experimenten met psychofarmaca in Sleeswijk
Minimaal twee onderzoeken werden uitgevoerd in de jeugdpsychiatrische afdeling van het Landeskrankenhaus Schleswig. Eén proef betrof onderzoek uit 1966 met 65 kinderen en adolescenten vanaf drie jaar met ‘geestelijk-psychische arbeidsongeschiktheid in de zin van zwakzinnigheid “. De inmiddels overleden arts wilde onderzoeken of Haloperidol bij “psychomotorische opwinding” effect heeft, zo schrijft hij in een publicatie over het onderzoek. Het sederende en sterk kalmerend effect van de stof moest worden onderzocht. Het resultaat van het onderzoek: Het werkzame bestanddeel helpt vooral tegen “mentale agitatie met een neiging tot agressie en zelfverminking” en zelfs bij “overmatige masturbatie.”
In het tweede onderzoek in 1969 door dezelfde arts uitgevoerd, testte men het medicijn Encephabol dat een toename van de hersenenprestaties van “drive-arme kinderen (…) met een hersenbeschadiging” zou geven. Het middel wordt nog steeds gebruikt bij dementie of verminderde concentratie. In Sleeswijk kregen 300 kinderen met een mentale of emotionele ontwikkelingsachterstand en geestelijke beperkingen het geneesmiddel toegediend. De resultaten werden positief geïnterpreteerd: het intelligentie niveau was in gunstige gevallen met maximaal tien procent verhoogd.
Volgens Sylvia Wagner is de werkwijze van de arts in Sleeswijk op zijn minst twijfelachtig. Zo schrijft de arts dat hij met het Haloperidol onderzoek duidelijk wilde maken of het middel toxische eigenschappen heeft. En in het andere onderzoek wilde hij de bijwerkingen onderzoeken evenals de “de grenzen van medicatie”. “Dit zijn zeer duidelijk experimentele omstandigheden”, interpreteert Wagner de schriftelijke uiteenzetting van de dokter: Er is EEG-onderzoek geweest, er werden bloedmonsters en urinemonsters genomen, de leverfunctie werd bestudeerd. “Dit zijn duidelijk geen therapeutische maatregelen, maar experimentele omstandigheden”. Volgens Professor Philipp-Oosten, medisch ethicus aan het Universitair Ziekenhuis Hamburg-Eppendorf, waren de voormalige patiënten proefpersonen in een farmaceutisch experiment. Hoewel Encephabol minder problematisch is in het gebruik, beschouwt hij het gebruik van het sterke sedatieve Haloperidol kritisch. Het geneesmiddel wordt vandaag de dag gebruikt om psychosen en schizofrene syndromen te behandelen, en is effectief tegen waanideeën en hallucinaties. Het middel is sinds 1958 op de markt. Het gebruik van dergelijke middelen was toentertijd niet ongebruikelijk. Dat maakt vaststelling van onwetmatigheden lastig. Een wet op medisch onderzoek in zijn huidige vorm bestond op dat moment niet. Wel hadden de artsen de beschikking over de Code van Neurenberg; een set ethische onderzoek principes voortkomende uit de rechtelijke uitspraak na de processen van Neurenberg, na afloop van de Tweede Wereldoorlog. Ze waren een antwoord op de Nazi-experimenten die tijdens de oorlog door onder meer Josef Mengele waren uitgevoerd. Dat de misstanden door Wagner aan het licht gebracht nu juist in Duitsland plaatsvonden zijn in dit kader extra schrijnend. De Verklaring van Helsinki die de ethische code inclusief de geïnformeerde toestemming voor het uitvoeren van klinisch onderzoek vastlegt is van 1964.
Opheldering, excuses en compensatie
Het Landschaftsverband Rheinland (LVR) is met het aangesloten Bureau Jeugdzorg verantwoordelijk voor het toezicht op de tehuizen en jeugdvoorzieningen, waaronder het tehuis in Viersen-Süchteln. De LVR ontkent de beschuldigingen niet en heeft geprobeerd de slachtoffers te compenseren. De 30 getroffen kinderen uit Süchteln zijn niet met name bekend”, aldus een woordvoerster. “De kinderen hebben de mogelijkheid zich bij ons te registreren.” Daarnaast zal de LVR ook proberen om de kinderen op te sporen. “Politiek en Bestuur van LVR zijn het erover eens dat de kinderen recht hebben op opheldering en rechtvaardigheid.” Vanaf januari 2017 start een nieuwe stichting “Anerkennung und Hilfe” ten behoeve van mensen die van 1949 tot 1975 hun kindertijd doorbrachten in instellingen voor gehandicapten en jeugd psychiatrische instellingen. De Stichting heeft tot taak slachtoffers te adviseren en heeft een budget beschikbaar voor schadevergoeding.
In 2014 is een onderzoeksproject in opdracht gegeven om inzicht te krijgen in de omstandigheden in de tehuizen en inrichtingen. Het medicijnenonderzoek vormt hier een onderdeel van. Het onderzoek vindt plaats aan de hand van voorbeelden. Volledige opheldering en erkenning kan pas plaatsvinden als alle gevallen worden onderzocht. Naar aanleiding van haar resultaten hoopt Sylvia Wagter toegang tot andere archieven te krijgen om hierdoor ook meer informatie te krijgen over de daadwerkelijke toedracht.
Quality Business Support Blog 